Θυμάμαι πολύ έντονα κάποια μεσημέρια της παιδικής μου ηλικίας, στην επαρχιακή πόλη που μεγάλωσα. Σε μια μικρή γειτονιά, από εκείνες με τους στενούς δρόμους και τις μονοκατοικίες, υπήρχε μια οικογένεια ρακοσυλλεκτών που ο γιός ήταν χρήστης ναρκωτικών. Για την γειτονιά ήταν ο άνθρωπος για όλες τις δουλειές, βάψιμο τοίχων, ψώνια, καθαριότητα. Όμως ο συγκεκριμένος, ήταν ηρωινομανής, με αποτέλεσμα, όταν δεν είχε χρήματα για να εξασφαλίσει την δόση του, οι τσακωμοί με τους γονείς του να αναστατώνουν την φιλήσυχη γειτονιά. Φασαρίες, ξύλο, άγριες καταστάσεις. Παρατηρώντας πίσω από τα παράθυρα όλες αυτές τις σκηνές συνειδητοποιούσα ότι οι ίδιοι άνθρωποι που τον φώναζαν για να τους κάνει τα θελήματα, ήταν αυτοί που καλούσαν άμεσα την αστυνομία, διατυμπανίζοντας, ότι πρέπει να απομακρυνθεί από την γειτονιά το συντομότερο, ως επικίνδυνος. Σε αυτή την σύντομη ιστορία κρύβεται όλη η υποκρισία της ελληνικής κοινωνίας στο θέμα των ναρκωτικών. Άνθρωποι που τους πετάμε στο περιθώριο, θεωρώντας τους παράσιτα και ένα πρόβλημα που προτιμάμε να το κρύβουμε κάτω από το χαλί. Αυτοί ήταν και οι λόγοι που με οδήγησαν στο Κέντρο Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων.
Οδός Φυλής. Ημιυπόγεια διαμερίσματα, δορυφορικές κεραίες, συνομιλίες μεταναστών στην διαπασών, καφενεία, παλιά ψιλικατζίδικα, σούπερ μάρκετ με ξένες επιγραφές, πολυάριθμοι οίκοι ανοχής που περιμένουν τους πελάτες, είναι μερικές από τις εικόνες που ξεδιπλώνονται στην διαδρομή μου. Φτάνω στον προορισμό μου, ένα γωνιακό νεοκλασικό με έντονο φωτισμό. Μέσα, ένας πολύ όμορφος χώρος, με πολλά χρώματα, λίγα έπιπλα, ίσως τα απαραίτητα, κάποιες βιβλιοθήκες, κουζίνα και μια αυλή για τις ωραίες βραδιές.
Κάθομαι για μια πρώτη συζήτηση έχοντας απέναντι μου, την Μάρθα Φωστέρη, ψυχοθεραπεύτρια και σύμβουλος τοξικοεξάρτησης. Επί τριανταένα συναπτά έτη ασχολείται με ευάλωτα άτομα που σε μια δύσκολη στιγμή της ζωής τους απέκλιναν από τον δρόμο τους. «Πάντοτε αισθανόμουν ότι είχα ένα δέσιμο με τους ανθρώπους που, κατά κάποιον τρόπο, πετιούνται εκτός. Δεν ήμουν ποτέ με τους αρκετά ενταγμένους, ήταν μια δική μου αναζήτηση» λέει. «Με ενδιέφεραν πολύ οι ανθρώπινες σχέσεις. Ακόμη και σήμερα μου αρέσει να χαζεύω τον κόσμο. Με αυτό τον τρόπο νομίζω ότι συνδέομαι μαζί τους και αυτή η σύνδεση για μένα είναι το οξυγόνο μου. Είναι κάτι που με γεμίζει, για άλλους ίσως είναι λεπτομέρειες».
Της ζητώ να μου εξηγήσει τι έχει μάθει από την συσσώρευση εμπειριών, καθώς και ποιοι παράγοντες οδηγούν ένα άτομο στα ναρκωτικά. «Πολλές φορές βλέπεις ανθρώπους που είναι εξαρτημένοι και ανακαλύπτεις ότι έχεις αρκετά κοινά μαζί τους, σε σημείο να λες ότι θα μπορούσα να είμαι εγώ στην θέση τους. Τα συναισθήματα μπορούν να έρχονται από διαφορετικούς δρόμους, αλλά είναι τα ίδια σε όλους. Όταν λες ‘φοβάμαι’, το λες, το μοιράζεσαι και νιώθει ο ένας τον άλλο, ασχέτως ότι μπορεί να προέρχεται από διαφορετικά μονοπάτια. Οι άνθρωποι που είναι εξαρτημένοι από τα ναρκωτικά είναι άτομα που νιώθουν έντονη μοναξιά και μια βαθιά απογοήτευση. Για να φτάσει κάποιος να πάρει ουσίες, δεν είναι θέμα χαρακτήρα, είναι πολλοί οι παράγοντες που σε οδηγούν σε τέτοιες ‘λύσεις’. Πρώτα από όλα είναι η δομή της προσωπικότητας, το οικογενειακό περιβάλλον, τα τραυματικά γεγονότα που μπορεί να έχει βιώσει και δεν μπόρεσε να διαχειριστεί, έχοντας παραμείνει μέσα του ως πληγές. Τα ναρκωτικά εκεί λειτουργούν ως ανακούφιση, ως ίαση του ψυχικού του πόνου, είναι ένας τρόπος να θεραπευτεί μόνος του, αφού είναι κάτι που νεκρώνει το συναίσθημα. Βέβαια, στην συνέχεια δημιουργείται μια χιονοστιβάδα προβλημάτων, βία, παρανομία, θέματα υγείας. Επίσης, έχουμε τον κοινωνικό παράγοντα, μιλάμε για μέλη της κοινωνίας, άρα των αξιών και του τρόπου ζωής. Είναι άνθρωποι που έχουν χάσει το νόημα της ζωής. Ειδικά, στην περίοδο της κρίσης έχουμε μια ιδιαίτερη αύξηση αντίστοιχων κρουσμάτων, αφού δεν δίνονται χρήματα προκειμένου να υπάρξει βελτίωση, με αποτέλεσμα να βιώνουν μια ακόμη μεγαλύτερη εγκατάλειψη. Ξαφνικά βρίσκονται στο περιθώριο, δεν βλέπουν έναν κοινωνικό ιστό ικανό να τους κρατήσει. Είναι αξιοσημείωτο ότι ακόμα και οι οικογένειές τους την περίοδο της κρίσης κοιτούν την δική τους επιβίωση, διότι συνήθως υπάρχουν και άλλα παιδιά να συντηρήσουν. Επομένως, θα πουν ‘άσε, θα δούμε, θα το ξεπεράσει’ και προχωράνε χωρίς να μπορούν να ασχοληθούν με το μέλος που έχει χαθεί στην εξάρτηση. Κλείνονται οι οικογένειες. Παλαιότερα η εμπλοκή της (οικογένειας) ήταν πολύ ζεστή, πολύ κοντά, τώρα σου λένε, ‘άφησε τον, αν θέλει ας επανέλθει’.
Οι ιστορίες που έχω ακούσει μου έχουν δώσει τεράστια δύναμη, πλέον είμαι σίγουρη ότι τα πάντα ανατρέπονται. Πολλοί λένε ότι ο χρήστης είναι αθεράπευτος, ότι δεν θα γίνει ποτέ καλά. Φυσικά και δεν είναι έτσι. Παλεύω για όλα και μόνο όταν κάποιος φεύγει από την ζωή, σταματώ τον πόλεμο. Υπάρχουν εικόνες που δεν θα τις ξεχάσω ποτέ και δύσκολες στιγμές. Είναι απολύτως φυσιολογικό όταν έρχεσαι αντιμέτωπος με ανθρώπους που δεν τους έχει μείνει καμία ελπίδα ότι θα τα καταφέρουν. Και το καταπληκτικό είναι ότι όλα μπορεί να αλλάξουν, με μια κίνηση, ένα άγγιγμα, που είναι ικανό να τον βγάλει από όλη αυτή την παγίδα. Μέσα από πράξεις ανακαλύπτεις το νόημα της ζωής. Είναι καταπληκτικό πως μπορείς να δεις το φως όταν κάνεις πράγματα που σε γεμίζουν, σε ευχαριστούν, με επιλογές που για τον καθένα να είναι πολύ σημαντικές. Ζήσε με ό,τι σε κάνει να νιώθεις καλά. Μου προκαλεί φόβο όταν θεωρούμε τα εξαρτημένα άτομα παράσιτα και δεν τους δίνουμε τις ευκαιρίες που χρειάζονται. Είναι απαραίτητο να τους δίνουμε την ευκαιρία για να ξανασταθούν στα πόδια τους, χωρίς να τους αφήνουμε να σαπίζουν στην φυλακή ή να κινδυνεύουν να πεθάνουν. Όσο ο ρατσισμός αυξάνεται, όσο η διαφορετικότητα δεν εντάσσεται, τόσο το πρόβλημα θα δαιμονοποιείται με λογικές σκούπας, ώστε να τους σπρώχνουμε στο αδιέξοδο για να μην τους βλέπουμε. Παρόλο που είμαι σχεδόν τριάντα χρόνια στο τομέα αυτό, θεωρώ ότι έχω πολλά ακόμα να κάνω και να δώσω, γιατί ο κάθε άνθρωπος είναι μοναδικός, έχοντας την δική του ιστορία. Είναι για μένα ένα ταξίδι ζωής», καταλήγει.
Όμως ας μιλήσουν καλύτερα οι πρωταγωνιστές, οι άνθρωποι που έχουν ζήσει το αδιέξοδο της ζωής τους και κατάφεραν, επειδή πίστεψαν στον εαυτό τους, να βρουν την επιγραφή, που έγραφε έξοδος.
Παναγιώτης, 22 ετών. «Μεγάλωσα στο Χαλάνδρι, τώρα ζω στην Νέα Πεντέλη και σπουδάζω Ναυπηγός στο Μετσόβιο. Στο πρόγραμμα είμαι σχεδόν δύο χρόνια. Είναι κάτι που με έχει βοηθήσει σε πολλά πράγματα. Αρχικά στην επαφή μου με άλλους ανθρώπους, πώς να συμπεριφέρομαι για να μάθω να εμπιστεύομαι τους άλλους. Έχω πολύ μεγάλη ευθύνη σε αυτό, αφού από πολύ μικρή ηλικία θυμάμαι να είμαι κλειστός χαρακτήρας. Δεν ήμουν ανοικτός σε νέες εμπειρίες και είχα λίγες παρέες. Η ζωή μου κυλούσε κανονικά μέχρι τα 18 όταν ήρθα σε επαφή, μέσω παρέας, με την χρήση. Δοκίμασα, για λόγους μαγκιάς, είναι κομμάτια που δεν θέλω να τα θυμάμαι γιατί δεν μου κάνει καλό στην θεραπεία. Προσπαθώ να μην τα θυμάμαι όχι από φόβο, αλλά να λειτουργώ με βάση τι κάνει καλό για τον εαυτό μου. Μέχρι τα 21 ήμουν κανονικά χρήστης, αλλά από τότε και έπειτα είμαι καθαρός. Εδώ στο ΚΕΘΕΑ με έφεραν οι γονείς μου και πλέον συνειδητοποιώ ότι έκανα πολύ καλά που ήρθα. Γνώρισα άτομα που δεν ήξερα, στην αρχή κοιτούσα συνεχώς κάτω. Υπήρχε δυσκολία μεγάλη στο να ξεκολλήσω από τον κόσμο που ήμουν για να μπω σε αυτόν που ήθελα. Μου έδειχναν προς τα πού είναι η πραγματικότητα και εγώ δεν το έβλεπα. Ευτυχώς, ένιωσα γρήγορα ζεστασιά και πήρα ελπίδα ώστε να ξεκινήσω να εμπιστεύομαι, να δω πώς είναι αυτό το συναίσθημα. Τους γονείς μου τους ξαναγνώρισα, δεν τους ήξερα, τους απέφευγα, υπήρχαν μόνο οι παρέες. Νομίζω ότι πλέον θα αισθάνονται περήφανοι».
Κωστής, 33 ετών. «Μεγάλωσα σε ένα πολύ καλό περιβάλλον, χωρίς να μου έχει λείψει τίποτα. Πήγα σε ΙΕΚ Δημοσιογραφίας, αλλά δεν την ακολούθησα αφού το 1999, μετά το Λύκειο, μπήκε στην ζωή μου η χρήση. Δεν σου κρύβω ότι ήμουν άτομο που με τραβούσε η παραβατικότητα, μου άρεσε να κάνω παρέα με μεγαλύτερους, έβλεπα μια ίντριγκα, ένα μυστήριο, νόμιζα ότι ήμουν διαφορετικός και ξεχώριζα από τη μάζα. Έτσι ξεκίνησε η χρήση, σαν παιχνίδι. Κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός και παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο τα τραύματα που σε ακολουθούν. Βιώνεις ένα κενό και δυστυχώς αυτό το κενό αισθάνεσαι ότι στο καλύπτει η χρήση. Πίνεις, δεν συνειδητοποιείς τίποτα και όπου σε πάει. Ξεκινάς με χασίσι, μετά ηρωίνη, κλέβεις για να πάρεις την δόση σου και έπειτα η εξαθλίωση. Στα 29 μπήκα στην κοινότητα και αυτό που θα ήθελα να πω για όλους αυτούς που βρίσκονται στην χρήση είναι ότι είναι καλό να γνωρίσεις τον εαυτό σου και να κάνεις όνειρα, βλέποντας τι είναι αυτό που σε γεμίζει και όχι να παραμένεις σε κάτι που σε καταστρέφει».
Γιώργος, 34 ετών. «Ήμουν στην χρήση από τα 14 μέχρι και τα 31. Θυμάμαι να είμαι σε ένα πάρτι δοκιμάζοντας το πρώτο μου τσιγάρο. Μετά το δεύτερο, το τρίτο και από εκεί φτάνεις σε ένα επίπεδο που δεν νιώθεις. Η συνέχεια έχει χρήση, μετά παράβαση, κρύψιμο, περιθώριο. Τώρα νιώθω πολύ καλά με τον εαυτό μου. Δεν κάνω κάτι παραβατικό, αλλά το αισθάνομαι και αντιδρώ, εν αντιθέσει με την εποχή της χρήσης που λειτουργούσα διαφορετικά. Επίσης, έχω υποσχεθεί ότι δεν θα ξαναπώ ψέματα. Στην χρήση είσαι ένα ατελείωτο ψέμα. Είναι εντυπωσιακό το πώς αλλάζεις. Σήμερα εργάζομαι ως λογιστής, παλιά δεν ήθελα καν να σκέφτομαι ότι θα γίνω λογιστής (γέλια) και ναι, αισθάνομαι πάρα πολύ ωραία».
Γιώτα, 34 ετών. «Βρίσκομαι στο πρόγραμμα τέσσερα χρόνια, ενώ παράλληλα εργάζομαι. Ξεκίνησα την χρήση από τα 15, τώρα το πώς και το γιατί, τι να σου πω, το βασικό είναι ότι η χρήση είναι το αποτέλεσμα. Ο καθένας έχει βιώσει στο οικογενειακό περιβάλλον διάφορες καταστάσεις, είτε βίας, είτε άλλων προβλημάτων. Στην χρήση οδηγείσαι σταδιακά, ήμουν κλειστό και μοναχικό παιδί. Φτιάχνεις τα πάντα έτσι, ώστε να κάνεις το πρώτο τσιγάρο: απομόνωση, μαγκιά, περιθωριοποίηση, κάτι που θεωρείς ότι σε βγάζει από την πραγματικότητα που δεν θες να βλέπεις. Σήμερα, μετά από τέσσερα χρόνια, αισθάνομαι ένας άλλος άνθρωπος. Έμαθα πράγματα για μένα, που είχαν σταματήσει στα 14 μου. Πήρα την ευκαιρία για μια δεύτερη ζωή, έμαθα ποια είναι η Γιώτα που είχα αφήσει τότε. Βλέπω έναν καινούργιο άνθρωπο με όλους τους φόβους, μαθαίνοντας να αντιμετωπίζω τους ψυχικούς πόνους αλλά και το πώς είναι η ζωή. Πώς είναι να αγαπώ, να εξελίσσομαι, να προσπαθώ, να έχω ανθρώπους δίπλα μου και να ονειρεύομαι».
Δημήτρης, 41 ετών. «Μεγάλωσα στην Κέρκυρα, στα 17 ήρθα στην Αθήνα και στα 19 ξεκίνησα την χρήση. Γύρω στα 30, άρχισα την ηρωίνη μέχρι τα 37, που μπήκα στο πρόγραμμα. Το γιατί είναι κάτι πολύπλοκο και βαθύ. Είναι η αποδοχή που αναζητάς, καταστάσεις που δεν μπορείς να διαχειριστείς, θέματα που σε ταλαιπωρούν και κάπως έτσι μπαίνει στην ζωή σου η χρήση. Η σημαντική διαφορά με το τώρα είναι ότι μπορείς και αντιμετωπίζεις καλύτερα καταστάσεις που παλαιότερα, δεν μπορούσες. Οι αδυναμίες είναι ίδιες, αλλά έχει σημασία πλέον πώς θα λειτουργήσεις. Έχεις κάποιους δίπλα σου, μαθαίνεις τι σημαίνει αληθινή φιλία και όχι φίλοι μόνο για την πρέζα. Μαθαίνεις τι είναι η αγάπη, η εμπιστοσύνη, το να νοιάζεσαι, να αισθάνεσαι, να σέβεσαι και να έχεις απαιτήσεις. Δεν μπαίνεις στην κοινότητα και ξαφνικά πατάς το κουμπί ‘τώρα δεν ξαναπαίρνω ναρκωτικά’, είναι κάτι που το παλεύεις. Υπάρχουν στιγμές που σου έρχονται στο μυαλό αλλά εκεί είναι η διαφορά, το πώς μπήκες στην κοινότητα και πως είσαι τώρα, με όλες τις δυσκολίες».
Νικόλας, 34 ετών. «Μπήκα στην χρήση στα 16 και το 2012 ξεκίνησα την προσπάθειά μου στην Διάβαση. Γνώρισα πράγματα που δεν ήξερα ή ίσως είχα χάσει. Στην ουσία είναι χρόνια χαμένα, αλλά όχι ξεχασμένα. Σκέφτεσαι μόνο την χρήση, παραμυθιάζεσαι και αργότερα έρχεται η κατηφόρα. Το παλεύουμε κάθε μέρα, δεν είναι μόνο η χρήση, αλλά και οι συμπεριφορές, τα ψέματα, το περιβάλλον. Τα τρία τελευταία χρόνια έχω τους φίλους μου, κάνω πράγματα που με ευχαριστούν, έχω την οικογένειά μου, το παιδάκι μου. Δεν υπάρχει ένας λόγος που σε οδηγεί στην χρήση, είναι πολλά, από περιέργεια μέχρι κάποιου είδους οργή που αισθάνεσαι και αποδεικνύεται ένα τίποτα».
Η συζήτηση εξελίσσεται και χαίρομαι που βλέπω σε αυτούς ανθρώπους μια απίστευτη όρεξη, που δεν διστάζουν να γελάσουν με την ψυχή τους και να είναι έτοιμοι μόνο για νίκες, αφού οι ήττες έχουν μείνει πίσω στο παρελθόν.
«Οι πολλές ήττες είναι αυτές που θα σε φέρουν στην τελική ήττα ή μέσα από αυτές θα καταφέρεις από την κατρακύλα να δεις το φως. Έρχεσαι στο σημείο να πεις δεν πάει άλλο. Εμείς, το να βγούμε για καφέ ένα βροχερό απόγευμα, όπως σήμερα, παλιά δεν το είχαμε στην ζωή μας. Τώρα είναι κάτι δημιουργικό. Για εσάς φαίνεται φυσιολογικό, αλλά για εμάς λέει πολλά. Παλεύεις για να το αποκτήσεις, το έχεις και χαίρεσαι για αυτό. Επίσης, βλέπεις πιο απλά τα πράγματα, ξεδιαλύνεις πρόσωπα και καταστάσεις. Μαθαίνεις να σέβεσαι, να ακούς την άποψη του άλλου. Αλλάζουν δηλαδή τα κριτήρια για να δέχεσαι την άλλη πλευρά. Εδώ στο πρόγραμμα ένα κύριο χαρακτηριστικό που μάθαμε είναι ότι κάτι που δένει τους ανθρώπους είναι η ενσυναίσθηση. Να μοιράζεσαι δύσκολες στιγμές για να βρίσκεις κοινούς δρόμους. Εδώ μαθαίνουμε να δημιουργούμε ουσιαστικές σχέσεις, να έχεις δίπλα σου κάποιους και να πορεύεσαι με αυτούς. Ξαναγεννιέσαι, ζεις, προχωράς και κάνεις όνειρα. Αυτό που θέλουμε να επισημάνουμε σε όσους μας διαβάσουν και είναι χρήστες είναι να ζητήσουν βοήθεια. Μόνος του κανείς δεν μπορεί να βγει από την χρήση. Να αναρωτηθούν αν είναι χαρούμενοι με αυτό που κάνουν. Όχι δικαιολογίες, να μην μιλούν μόνοι τους, υπάρχει λύση, τίποτα δεν έχει τελειώσει, αρκεί να το θέλουν. Ας αγκαλιάσουν όλα τα κομμάτια τους, να τα αγαπήσουν, γιατί από όλα μαθαίνεις για να πορευτείς προς την σωστή πλευρά της ζωής».
Φεύγοντας και ενώ η βροχή έχει σταματήσει, συνειδητοποιώ ότι έχω αφήσει πίσω μου, ανθρώπους που ξαναγεννήθηκαν, που έμαθαν τι είναι η ζωή, γνώρισαν αληθινούς φίλους και ξανασυστήθηκαν με τους γονείς τους. Πρόσωπα που από τον δρόμο των ναρκωτικών και το σκοτάδι, ανακάλυψαν το φως και πώς είναι ονειρεύεσαι.
ΚΕΘΕΑ
http://grekamag.gr/
